مسئله صحرای مراکش: محوری ژئوپلیتیکی در تغییر شکل موازنه‌های جهانی

مسئله صحرای مراکش از مرزهای دیپلماسی سنتی فراتر رفته و به نقطه‌ای محوری در تغییر شکل موازنه‌های بین‌المللی تبدیل شده است. با نزدیک شدن شورای امنیت سازمان ملل به بحث در مورد این موضوع، مشخص می‌شود که این موضوع صرفاً یک اختلاف منطقه‌ای نیست، بلکه بیانگر مبارزه‌ای گسترده‌تر بین پنج عضو دائم شورا است که هر یک از طرفین به دنبال پیشبرد منافع استراتژیک خود و ترسیم مجدد خطوط نظم جهانی هستند.

در این زمینه، روزنامه اسپانیایی آتالایار فاش کرد که منطقه شمال آفریقا، با امتداد اقیانوس اطلس و سواحل آن، به عنوان یک مرکز ژئوپلیتیکی حیاتی در حال ظهور است، جایی که خطوط انرژی، کریدورهای امنیتی و رقابت برای نفوذ با هم تلاقی می‌کنند و خطوط نظم بین‌المللی را در قرن بیست و یکم شکل می‌دهند.

این روزنامه در مقاله‌ای به قلم نویسنده چرکاوی رودانی افزود که مسئله صحرای مراکش دیگر صرفاً یک مسئله منطقه‌ای نیست، بلکه عرصه‌ای است که رقابت بین قدرت‌های بزرگ در آن آشکار می‌شود و شورای امنیت نمایانگر یک صفحه شطرنج ژئوپلیتیکی است که در آن صحرا صرفاً یک مربع حاشیه‌ای نیست، بلکه یک مهره استراتژیک است که منطق قدرت‌های رقیب را برجسته می‌کند.

این مقاله تأکید می‌کند که ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا مسئله صحرا را مستقیماً با ثبات منطقه‌ای و امنیت مسیرهای اقیانوس اطلس مرتبط می‌دانند. واشنگتن به دنبال ایجاد این مسئله در یک نظم بین‌المللی مطابق با قوانین خود است، در حالی که یک متحد استراتژیک را تقویت می‌کند که قادر به ایجاد امنیت در منطقه ساحل و مقابله با نفوذ رقیب باشد.

از سوی دیگر، لندن برای حمایت از دکترین «بریتانیای جهانی» خود، ضمن تضمین مشارکت‌های تجاری و انرژی خود، به میراث دریایی و علاقه روزافزون خود به راهروهای اقیانوس اطلس متکی است. در همین حال، فرانسه به رویکرد «سیاست واقع‌گرایانه» روی آورده است، به طوری که به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرا به یک ضرورت استراتژیک برای تقویت مشارکت خود با رباط تبدیل شده است.

این روزنامه می‌افزاید که در سطح قاره آفریقا، این امر خود به یک متغیر کلیدی در این معادله ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. این قاره شاهد یک بازسازی عمیق ژئوپلیتیکی و اقتصادی است که در آن اتحادهای منطقه‌ای رقیب مانند ECOWAS، SADC و منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا حضور دارند.

در این زمینه، مراکش به عنوان یک رهبر در بخش‌های حیاتی مانند انرژی تجدیدپذیر، کریدورهای لجستیکی، امنیت منطقه‌ای و امور مالی آفریقا ظهور می‌کند. این نقش همچنین رباط را به یک بازیگر کلیدی در تحول قاره‌ای و یک مرکز ضروری برای استراتژی‌های اقیانوس اطلس و ساحلی تبدیل می‌کند.

با این حال، نویسنده تأکید می‌کند که این ظهور با مخالفت الجزایر روبرو می‌شود که از اتحادیه آفریقا به عنوان بستری برای مقاومت در برابر تثبیت طرح خودمختاری مراکش استفاده می‌کند. به همین ترتیب، آفریقای جنوبی ظهور مراکش را تهدیدی برای نفوذ قاره‌ای خود می‌بیند، در حالی که نیجریه بین همکاری عملی از طریق پروژه خط لوله گاز نیجریه-مراکش و رقابت پنهان برای رهبری در غرب آفریقا در نوسان است.

در ادامه مقاله، روسیه به مسئله صحرا از دریچه تقابل جهانی خود با غرب نگاه می‌کند و آن را عرصه‌ای غیرمستقیم برای مقاومت در برابر دخالت غرب می‌داند.

از سوی دیگر، چین رویکردی ظریف‌تر اتخاذ می‌کند و از اصل حاکمیت ملی حمایت می‌کند و در عین حال به دنبال گسترش نفوذ اقتصادی خود در آفریقا از طریق ابتکار کمربند و جاده است. صحرا و امتداد ساحلی آن حلقه‌ای حیاتی در این زمینه هستند.

در همین زمینه، چرکائویی تأکید می‌کند که رباط با چالشی دوگانه روبرو است: تبدیل طرح خودمختاری به یک دستاورد برگشت‌ناپذیر و تثبیت صحرا به عنوان مرکزی برای ادغام منطقه‌ای. برای دستیابی به این هدف، مراکش باید طرح خودمختاری را در چارچوب سازمان ملل متحد با همکاری واشنگتن، لندن، پاریس و شرکای آفریقایی و آمریکای لاتین تثبیت کند.

دوم، باید صحرا را به عنوان مرکز ادغام از طریق پروژه‌های ملموس مانند کریدورهای انرژی به ساحل، بنادر اقیانوس اطلس و مناطق صنعتی در استان‌های جنوبی برجسته کند.

سوم، باید روابط بین‌الملل را به شیوه‌ای متعادل مدیریت کند و با تقویت اتحاد با غرب و مشارکت در گفتگوی عملی با مسکو و پکن برای خنثی کردن مخالفت‌ها، این کار را انجام دهد.

نویسنده نتیجه می‌گیرد که مسئله صحرای مراکش دیگر یک اختلاف منطقه‌ای نیست، بلکه یک نقطه محوری در تغییر شکل نظم جهانی است. در جهانی که منافع بیش از اصول تعریف می‌شوند، صحرای مراکش صرفاً یک سرزمین مورد مناقشه نیست، بلکه یک محور ژئوپلیتیکی است که از طریق آن آینده ثبات منطقه‌ای و جهانی شکل می‌گیرد.