مذاکرات ژنو: توافق جهانی علیه آلودگی پلاستیکی در آستانه شکست

"ساعات حساس" روز پنجشنبه همچنان در حال گذر بود و مذاکره‌کنندگان ۱۸۵ کشور کم‌کم امید خود را برای رسیدن به هرگونه توافق سازشی در مورد چگونگی مبارزه با آلودگی پلاستیکی در مدت زمان تعیین‌شده از دست می‌دادند.

یک منبع دیپلماتیک مرتبط با یک هیئت منطقه‌ای به خبرگزاری فرانسه گفت: "ما در یک مه کامل هستیم و این احساس را داریم که چیزی از دستمان می‌رود."

از نظر تئوری، دور مذاکراتی که در ۵ آگوست در ژنو آغاز شد، باید در نیمه‌شب به وقت محلی (۲۲:۰۰ به وقت گرینویچ) در ۱۴ آگوست به پایان برسد و همه نمایندگان هنوز منتظر تشکیل جلسه عمومی قبل از ساعت سرنوشت‌ساز نیمه‌شب هستند، اما این جلسه ساعت به ساعت به تعویق می‌افتد.

طبق قوانین داخلی سازمان ملل، جلسه عمومی باید قبل از نیمه‌شب تشکیل شود تا معتبر باشد و سپس می‌تواند تمدید شود.

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، بعدازظهر امروز در پیامی در شبکه ایکس، با لحنی غران نمایندگان را به یافتن زمینه مشترک تشویق کرد: «برای اقدام منتظر چه هستیم؟» و خواستار «تصویب متنی متناسب با وضعیت اضطراری زیست‌محیطی و بهداشتی شد. برای سلامتی ما. برای محیط زیست ما. برای فرزندان ما.»

گراهام فوربس، رئیس هیئت نمایندگی سازمان مردم‌نهاد زیست‌محیطی گرین‌پیس، به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما دو سال و نیم است که در حال مذاکره هستیم و چند ساعت گذشته برای یافتن توافقی که مشکل را حل کند و سلامت عموم مردم را در اولویت قرار دهد، بسیار مهم است.»

وزیر محیط زیست کنیا نیز بر اهمیت این موضوع در مواجهه با معضل آلودگی پلاستیک تأکید کرد.

دبورا باراسا به خبرگزاری فرانسه توضیح داد: «ما به یک معاهده جهانی منسجم نیاز داریم. ما نمی‌توانیم به تنهایی این کار را انجام دهیم.» کنیا مانند اتحادیه اروپا، یکی از کشورهای به اصطلاح بلندپرواز است، کشورهایی که خواهان معاهده‌ای هستند که متعهد به کاهش تولید و حذف مضرترین مواد افزودنی باشد.

او پیشنهاد می‌کند که برای حل این مشکل، اکنون یک معاهده منعقد شود و بعداً با جزئیات بیشتری روی جنبه‌های خاصی از آن کار شود.

او توضیح داد: «ما باید زمینه‌های مشترکی پیدا کنیم. ممکن است مصالحه‌هایی صورت گیرد و سپس می‌توانیم رویکردی گام به گام برای ایجاد این معاهده... و پایان دادن به آلودگی پلاستیکی اتخاذ کنیم.»

اما مهم‌تر از همه، «ما باید با این معاهده کنار بیاییم.»

جلسه عمومی جدیدی که همه نمایندگان را گرد هم می‌آورد و صرف نظر از نتیجه، باید آن را تصویب کند، از اواسط بعد از ظهر به ساعت ۶ بعد از ظهر، سپس ۷ بعد از ظهر و سپس ۹ شب موکول شده است.

با توجه به اختلافات عمیقی که بین دو اردوگاهی که بر سر این موضوع با هم درگیر شده‌اند، وجود دارد، احتمال دستیابی به توافق پس از سه سال مذاکره بسیار کم به نظر می‌رسد.

طرف «بلندپرواز»، شامل اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و جزیره‌ها، می‌خواهد سیاره زمین را از پلاستیکی که شروع به آزار آن کرده و بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارد، پاک کند.

در طرف دیگر، کشورهای عمدتاً تولیدکننده نفت قرار دارند که هرگونه محدودیتی در تولید پلاستیک یا هرگونه ممنوعیتی در مورد مولکول‌ها یا افزودنی‌های خطرناک را رد می‌کنند.

آقای مکرون خلاصه کرد: «فقدان جاه‌طلبی در متن ارائه شده (چهارشنبه) به سازمان ملل متحد غیرقابل قبول است.»

آنها با الهام از قطعنامه ۲۰۲۲ سازمان ملل متحد، نزدیک به سه سال است که تلاش می‌کنند متنی «الزام‌آور» برای مقابله با آلودگی پلاستیک، از جمله در محیط دریایی، تدوین کنند.

این موضوع با توجه به اینکه سیاره زمین از سال ۲۰۰۰ تاکنون پلاستیک بیشتری نسبت به ۵۰ سال گذشته تولید کرده است، که عمدتاً محصولات و بسته‌بندی‌های یکبار مصرف هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است و این روند در حال شتاب گرفتن است: اگر اقدامی صورت نگیرد، طبق پیش‌بینی‌های OECD، انتظار می‌رود تولید فعلی، حدود ۴۵۰ میلیون تن در سال، تا سال ۲۰۶۰ سه برابر شود. با این حال، کمتر از ۱۰٪ از این مقدار بازیافت می‌شود.

الکساندر رانکوویچ از اندیشکده «ابتکار مشترک»، به خبرگزاری فرانسه گفت: «دو سناریو وجود دارد: سناریوی بد و سناریوی خیلی بد، و بسیاری از چیزهای نه چندان خوب در این بین.»

سناریوی بد این است که کشورها یک معاهده بد، متنی مانند آنچه روز چهارشنبه ارائه شد، را تصویب کنند.

بدترین سناریو این است که آنها روی هیچ چیز توافق نکنند و قصد داشته باشند دوباره برای یافتن یک ترکیب دیگر ملاقات کنند، یا اگر متن برای مدت طولانی رها شود و عملاً رها شود.

زینب سعدان، رئیس هیئت نمایندگی سازمان غیردولتی محیط زیستی WWF، گفت: کشورهای «بلندپرواز» می‌توانند «متن خودشان» را ارائه دهند.

او گفت: «آنها باید برای تصویب متن خود از طریق رأی‌گیری آماده شوند. هیچ راه دیگری برای دستیابی به یک معاهده معنادار وجود ندارد.»